| Summary |
ประชุมประกาศรัชกาลที่ 4 เป็นการรวบรวม “ประกาศ” ที่พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวดำรัสสั่งให้ประกาศรวมทั้งสิ้น 343 ฉบับ และยังมีประกาศภาคปกิณกะ ซึ่งหมายถึงประกาศที่ไม่สามารถระบุได้ว่าออกประกาศเมื่อปีใด อีก 29 ฉบับ ประกาศเหล่านี้แสดงให้เราทราบถึง ภาพสะท้อน “ตัวตน” ของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระองค์ทรงใช้ “ประกาศ” เป็นเครื่องมือสื่อสารระหว่างพระองค์กับผู้ใต้ปกครองกลุ่มต่างๆ เป็นการเผยแพร่ข้อมูลข่าวสารไปถึงประชาชนได้ดีกว่ายุคก่อน ประกาศของพระจอมเกล้าฯ เปรียบเสมือน “แบบเรียน” ที่ชนชั้นนำสยามได้ใช้ในการศึกษาสร้างความรู้ให้กับสยามสมัยใหม่ อีกทั้งประชุมประกาศยังได้รับการเอาใจใส่ในเรื่องภาษา วรรณคดี ราชประเพณี และเรื่องโบราณเป็นสำคัญ
ขอยกตัวอย่างประกาศ 1 ฉบับ ประกาศพระราชบัญญัติมรดกสินเดิมแลสินสมรส เนื่องด้วยพระยาชลบุรี ขึ้นกราบบังคมทูลพระกรุณาฯ ว่าอูมารดาของจีนหก ได้สู่ขอนางเจียมจากนายสุกมาเป็นภรรยาของจีนหก ด้วยเงินสินสอด 10 ตำลึง เงินทุน 2 ชั่งและเรือนหอฝากระดาน 1 หลัง เจียมได้อยู่กินเป็นผัวเมียกับจีนหก เกิดบุตรด้วยกัน 1 คน ต่อมาจีนหกตาย นางอูมาฟ้องต่อพระยาชลบุรีของสินเดิมคืน จึงมีพระบรมราชโองการมานพระบัณฑูรสุรสิงหนาถ ดำรัสเหนือเกล้าฯ สั่งว่า การที่นางเจียมจะคืนสินเดิมแก่นางอูมารดาจีนหกนั้นหาเป็นยุติธรรมไม่ ประเพณีบิดามารดาประกอบให้บุตรมีภริยาสามี แล้วบริจาคเงินทองให้บุตรชาย บุตรหญิง ปรารถนาจะให้สิบสกุลวงศ์เป็นเชื้อสายบริบูรณ์ในภาคหน้า บุตรเขตบุตรสะใภ้อยู่กันจนมีบุตร บุตรของผู้ตายนับเนื่องอยู่ในหลาน หาใช่ผู้อื่นไม่ ควรจะให้บุตรผู้ตายซึ่งเป็นหลานได้ส่วนแบ่งปันทรัพย์ในสินเดิม จึงจะเป็นการยุติธรรม
ที่มา: ประชุมประกาศรัชกาลที่ 4. กรุงเทพฯ : มูลนิธิโครงการตำราสังคมศาสตร์และมนุษยศาสตร์, 2547. |
