|
| Title | ธรรมเนียมเจ้านายดำเนินตามลำดับยศ | |||
| Object | Call number | |||
| Summary | พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระราชนิพนธ์ในเรื่อง "ธรรมเนียมราชตระกูลในสยาม" เมื่อเสด็จขึ้นครองราชย์เป็นปีที่ 11
พ.ศ.2421 โดยทรงกล่าวถึงเรื่องนี้ไว้ 2 ตอน คือ ตอนที่ 1 (88) เจ้านายดำเนินตามลำดับยศคำนำพระนามเจ้านายซึ่งต่างกรมทุกๆ ชั้น ต้องทรงศักดินาตามลำดับยศเดิมในคำนำพระนาม ที่ว่าอะไรเธอ ถึงจะเป็นกรมหใหญ่เล็กเท่าใด ศักดินาก็คงเสมอกันตามนศนั้น ถึงจะเป็นต่างกรมแล้วฤาเป็นพระองค์เจ้าอยู่ ถ้าเวลาจะมีเดินไปข้างไหน พร้อมๆ กัน ก็ต้องเดินตามลำดับยศที่มีคำนำหน้าพระนามสูงต่ำ เดินตามลำดับกับพระชนมพรรษาในพวกเดียวกัน คือถ้าพี่ยังไม่ได้เป็นกรม น้องเป็นกรมก่อน ก็ต้องเดินตามหลัง พี่ที่ยังไม่ได้เป็นกรมนั้นตามเดิม ในตอนที่ 2 พระราชนิพนธ์ข้อที่ 94 ทรงลำดับยศเจ้านายที่จะต้องดำเนินเป็นลำดับกันอย่างละเอียด ซึ่งการดังกล่าวเป็นการสมควรฤาที่เคยเป็นธรรมเนียมรู้อยู่ด้วยกันทุกคนว่าต้องเดินดังนี้ แต่บางทีเจ้าฟ้าที่ท่านอยู่สำรับชั้นเอก ด้วยกันท่านยอมเดินหลังเจ้านายชั้นซึ่งท่านเป็นพี่ป้า น้อา ผู้ใหญ่ เพื่อจะให้เป็นการเคารพ แลเป็นการอ่อนน้อมก็มี แต่ท่าน ผู้ที่เดินหน้าก็ไม่สู้จะเต็มใจ เมื่อเวลาถึงยศจริงๆ ก็ต้องเป็นไปตามลำดับดังนี้ ที่ลดหย่อนให้กันนั้นเป็นการภายใน แต่ที่จะยอมให้ไขว้กันคือชั้นเอกจะไปเดินหลังชั้นโท ชั้นตรีนั้นไม่ได้ ทรงพระราชนิพนธ์ลงท้ายในเรื่องนี้เอาไว้ว่า ลำดับยศและธรรมเนียมต่างๆ ของเจ้านายฝ่ายในนั้นก็เช่นเดียวกันกับทางฝ่ายหน้า เรื่องชิงดำเนินหน้าหลังของเจ้านายฝ่ายในนี้ เคยมีอยู่ครั้งหนึ่ง สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ทรงเล่าถวายสมเด็จฯ เจ้าฟ้า กรมพระยา นริศรานุวัติวงศ์ ในสาส์นสมเด็จ ว่า "เพราะมีเหตุทางวังหลวง เมื่อพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวแรกผ่านพิภพ พวกหม่อมเจ้าหญิงในกรมหลวงพิทักษ์มนตรีทะนงตัวขึ้นเดินหน้า พระเจ้าลูกเธอในพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว เมื่อเจ้านายผู้หญิงออกไปเฝ้าที่พลับพลา ด้วยถือตัวว่าเป็นญาติสนิทกว่า ถูกพระบาทสมเด็จพระ จอมเกล้าเจ้าอยู่หัวกริ้ว" กรมหลวงพิทักษ์มนตรี คือ เจ้าฟ้ากรมหลวงพิทักษ์มนตรีเป็นพระอนุชา ในสมเด็จพระศรีสุริเยนทราบรมราชินีในรัชกาลที่ 2 ซึ่งเป็นสมเด็จพระพันปีหลวง รัชกาลที่ 4 บรรดาหม่อมเจ้าหญิงตามในสาส์นสมเด็จ หากนับญาติอย่างชาวบ้านแล้วก็เป็นลูกผู้น้องของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าฯ ทางมารดา จึงถือว่าสนิทกว่าพระราชบิดาในรัชกาลที่ 3 ซึ่งเป็นลูกผู้น้องของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าฯ ทางมารดาจึงถือว่าสนิทกว่าพระราชธิดาในรัชกาลที่ 3 ซึ่งเป็นลูกลุงทางบิดา ที่มา : จุลลดา ภักดีภูมินทร์. "ธรรมเนียมเจ้านายดำเนินตามลำดับยศ," สกุลไทย. ปีที่ 54 ฉบับที่ 2801 : 24 มิถุนายน 2551 : หน้า 76-77. |
|||