| Summary |
ฉัตร หรือ เศวตฉัตร หมายถึง ความเป็นพระราชามหากษัตริย์ และหมายถึงสัญลักษณ์แห่งความเป็นพระมหากษัตริย์ ซึ่ง
พระมหากษัตริย์ได้รับการทูลเกล้าฯ ถวายในพระราชพิธีบรมราชาภิเษก ดังนั้นเมื่อถึงวโรกาสครบรอบอห่งพระราชพิธีบรมราชาภิเษก อันเป็นนักขัตฤกษ์มงคลกาลจึงกำหนดให้มีพระราชพิธีฉัตรมงคล
พระราชพิธีฉัตรมงคล คือการพระราชพิธีที่พระมหากษัตริย์ทรงบำเพ็ญพระราชกุศลสมโภชหรือเฉลิมฉลองพระมหาเศวตฉัตร เครื่องราชกกุธภัณฑ์และพระแสงสำคัญประจำรัชกาลที่ทรงได้รับทูลเกล้าฯ ถวายในพระราชพิธีบรมราชาภิเษกในวาระวันพระบรมราชาภิเษกของพระมหากษัตริย์ ทั้งนี้เพื่อบังเกิดความเป็นสิริมงคลแก่ราชสมบัติและทรงบำเพ็ญพระราชกุศล ทักษิณนุปทาน เพื่อสนองพระเดชพระคุณ รวมถึงเชิดชูพระเกียรติคุณแห่งสมเด็จพระบูรพมหากษัตริยาธิราช
พระราชพิธีนี้จัดขึ้นครั้งแรกในปีพ.ศ.2395 ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4 แต่เดิมก่อนที่จะมี
กำหนดการพระราชพิธีฉัตรมงคลนั้น มีธรรมเนียมปฎิบัติในพระบรมมหาราชวัง เมื่อถึงเดือนหกเปลี่ยนศักราชใหม่ เจ้าพนักงานที่ทำหน้าที่รักษาเครื่องราชูปโภคจะจัดงานบำเพ็ญกุศลสมโภชสิ่งดูแลอยู่เพื่อความเป็นสิริมงคล เรียกชื่อว่า งานสมโภชเครื่องราชูปโภค
เมื่อพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสก็จขึ้นครองสิริราชสมบัติและทรงกระทำพระราชพิธีบรมราชาภิเษกเมื่อวันที่ 6 เมษายน 2394 ซึ่งตรงกับวันที่เจ้าพนักงานที่ทำหน้าที่รักษาเครื่องราชูปโภคจัดงานสมโภชเครื่องราชูปโภคพอดี พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระราชดำริว่า วันบรมราชาภิเษกเป็นวันมงคลยิ่งอันเป็นวันนักขัตฤกษ์ ควรจะจัดงานสมโภชพระมหาเศวตฉัตรเป็นอนุสรณ์
และเป็นสิริมงคลแก่ราชสมบัติ ดังนั้นจึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้จัดพระราชพิธีสมโภชพระมหาเศวตฉัตร เครื่องราชกกุธภัณฑ์ขึ้นในวันคล้ายวันบรมราชาภิเษกของพระองค์ ซึ่งตรงกับวันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 6 พระราชทานชื่อว่า พระราชพิธีฉัตรมงคล เพื่อความสวัสดี
แห่งสิริราชสมบัติ และต่อองค์พระมหากษัตริย์
ในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ภูมิพลอดุลยเดชฯ มีพระราชพิธีบรมราชาภิเษก เมื่อวันที่ 5 พฤษภาคมม พ.ศ.2493 ดังนั้นรัฐจึงกำหนดจัดพระราชพิธีฉัตรมงคลในวันที่ 5 พฤษภาคม ของทุกปี
ที่มา :
สิริวรรณ นันทจันทูล. "จากฉัตร ร่ม ถึง ฉัตร คำพ้องความ พระมหากษัตริย์ในวรรณคดีเฉลิมพระเกียรติ,"
วารสารภาษาไทยและวัฒนธรรมไทย. ปีที่ 3 ฉบับที่ 6 (ธันวาคม 2552-มิถุนายน 2553). หน้า 37-61. |
