Search



อธิบดีกรมโขลน


ในสมัยรัชกาลที่ ๕ สมเด็จพระศรีพัชราทรา บรมราชินีนาถ ได้ทรงตั้ง “กรมโขลน” ขึ้น เพื่อดูแลความเรียบร้อยในพระราชฐานชั้นใน โปรดฯให้ กรมหลวงสมรรัตนสิริเชษฐ ทรงเป็นอธิบดีกรมโขลน มีข้าราชการหญิงล้วน มีหน้าที่คล้ายตำรวจนครบาล รักษาความสงบเรียบร้อย มีกองรักษาการอยู่ที่ศาลา ตั้งอยู่ที่พระที่นั่งสุทธาศรีอภิรมย์ในหมู่พระที่นั่งจักรีมหาปราสาท มียามประจำ เช่น ประตูพระราชวัง ยามเหล่านี้เรียกว่า “จ่าโขลน” และยังมีหน้าที่อื่น ๆ อีกด้วย

เครื่องแบบโขลนในกองรักษาพระองค์กรมโขลน
ภาพจาก : ประชุมภาพประวัติศาสตร์แผ่นดินสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว. กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, ๒๕๔๘. หน้า ๑๓๔.


อธิบดีราชการฝ่ายใน


ในสมัยรัชกาลที่ ๕ มีพระราชนิยมการทำดอกไม้ของไทยเป็นอย่างยิ่งไม่ว่าจะมีพระราชพิธีใด ๆ เจ้านายฝ่ายในต้องประกวดกันจัดแต่งดอกไม้มาถวายให้ ทรงใช้ในงานนั้นเสมอ พระเชษฐภคินีผู้ใหญ่คือ กรมหลวงสมรรัตนสิริเชษฐ ซึ่งดำรงตำแหน่ง อธิบดีราชการฝ่ายใน เป็นผู้ทรงพระปรีชาสามารถในการจัดแต่งร้อยกรองดอกไม้มาก เครื่องแขวนดอกไม้สด พระนามในทางช่างดอกไม้เลื่องลืออยู่จนถึงทุกวันนี้ มักจะทรงบัญชาการให้เจ้านายฝ่ายในทั้งปวงทำดอกไม้ตกแต่งพระแท่นมณฑลในพระราชพิธีต่าง ๆ ดอกไม้ตกแต่งพระทวาร พระบัญชรในพระที่นั่งต่าง ๆ นอกจากจะทรงเกณฑ์ให้ทำแบบโบราณแล้ว ยังทรงคิดดัดแปลงการทำดอกไม้แบบใหม่ ๆ อีก เช่นแต่โบราณมีการร้อยตาข่าย ร้อยเฟื่องอะไรต่าง ๆ ติดโครงไม้หุ้มผ้าขาว มีแบบซ้ำ ๆ ตามต้นฉบับเดิม เช่น บันไดแก้ว พู่กลิ่น กลิ่นคว่ำ กลิ่นตะแคง กลิ่นจีน เป็นต้น ซึ่งสมเด็จกรมพระสมรรัตนสิริเชษฐได้ทรงคิดทำโครงลวดสีขาว และประดิษฐ์ดอกไม้ให้มีรูปร่างแปลกพิสดารงดงามออกไปอีกมาก เช่น ระย้าแปลง พวงแก้ว ทรงแปลงบันไดแก้วเป็นรูปวิมานพระอินทร์ วิมานแท่น นับได้ว่าการประดิษฐ์ดอกไม้ได้เจริญก้าวหน้าขึ้นอีกมาก

ระย้าแปลง และพวงแก้ว
ภาพจาก : มณีรัตน์ จันทนะผะลิน. เครื่องแขวนไทย : ดอกไม้สด. กรุงเทพฯ : อมรินทร์ การพิมพ์, ๒๕๒๘. หน้า ๒๕.